Trong cái nóng oi bức, ngột ngạt của những ngày cuối tháng sáu chúng tôi tìm về xã Định Liên, huyện Yên Định nơi mà hàng năm căn bệnh ung thư vẫn cướp đi sinh mạng của nhiều người. Khác với không khí thanh bình vốn có của những làng quê khác, bao trùm làng xóm là một màu tranh ảm đạm. Khi chúng tôi hỏi đường vào một số gia đình có người không may mắn đang mắc bệnh, ai cũng lắc đầu ngao ngán.

Trong căn nhà nhỏ, bà Lưu Thị Khang, làng Bái Thủy tâm sự: "Trong gia đình tôi tiền sử không có ai bị ung thư, vào đầu tháng 10/2014 tôi thấy cổ họng đau rát, nuốt cơm vào là nghẹn không nuốt được. Con cái đưa tôi đi kiểm tra từ Bệnh viện tỉnh tới Bệnh viện K Hà Nội thì phát hiện bị ung thư tuyến giáp. Khối u đã có chân và thành chùm gồm 4 cái. Gia đình đã dốc hết tiền để cho tôi mổ và xạ trị, chỉ mong sống thêm ít năm cho con cái trưởng thành. Chúng tôi thì không sao nhưng nghĩ tới con cháu mình còn trẻ đang hằng ngày phải sống trên vùng đất tử mà xót ruột gan lắm. Chỉ mong Nhà nước nhanh chóng đưa nước sạch về để người dân sinh hoạt, không còn phải dùng nguồn nước ngầm bị nhiễm asen nữa". 

Đặc biệt là gia đình bà Lê Thị Ân, thôn 5, Bái Thủy đã có 3 người chết vì bệnh ung thư. Năm 2005 con trai bà là anh Nguyễn Văn Dũng phát bệnh ung thư và qua đời. Đến năm 2009, chồng bà là ông Nguyễn Văn Cát và người con trai út là Nguyễn Văn Phượng cũng đổ bệnh ung thư và mất ngay sau đó. Trong đợt lấy mẫu nước kiểm tra của Sở TN&MT tỉnh Thanh Hóa cho kết quả mẫu nước gia đình bà Lê Thị Ân có nồng độ nhiễm asen nặng nhất chiếm 0,044mg/1 lít.

Nhiều người trung niên ở làng Duyên Thượng cho chúng tôi biết thông tin vào khoảng hơn 10 năm từ 1988 trở về trước, Định Liên là xã có diện tích đất sản xuất nông nghiệp lớn. Để phòng trừ sâu bệnh HTX sử dụng máy nổ bơm trực tiếp thuốc BVTV dạng bột DDT, 666 xuống đồng ruộng trong một thời gian dài, có những hôm cả cánh đồng là một màu trắng xóa mùi bốc lên nồng nặc.

Chồng và 2 con trai lần lượt chết vì căn bệnh ung thư quái ác, bỏ một mình bà Ân bơ vơ trong căn nhà lạnh lẽo.

Theo quan sát của chúng tôi đa phần các hộ dân ở đây đều sinh hoạt bằng nước giếng khoan,  hầu hết nước ở đây đều có màu vàng xỉn, đổ vào xô, chậu để một lúc thì kết tủa lại. Người dân địa phương cho rằng nguồn nước nhiễm độc có thể là nguyên nhân chính dẫn tới căn bệnh ung thư.

Phó chủ tịch UBND xã Định Liên – Lưu Minh Dân buồn rầu nói: "Căn bệnh ung thư trước đây hoành hành ở làng Bái Thủy nhưng mấy năm trở lại đây lại  phát triển mạnh ở làng Duyên Thượng. Từ năm 2005 – 2015 đã có 162 người chết vì bệnh ung thư, hiện tại có 12 người đang bị bệnh. Xã cũng đã có kiến nghị lên cấp trên để sớm có nước sạch cho người dân sinh hoạt, tới đây dự án nước sạch của Ngân hàng Châu Á sẽ triển khai làm chung nhà máy nước với xã Định Long. Xã phấn đấu trong năm 2016 sẽ có nước sạch cho các hộ dân".

Được biết vào tháng 7/2007, các cơ quan chuyên môn đã có kết luận 6/8 mẫu nước lấy tại 8 vị trí giếng khoan của 7 hộ gia đình làng Bái Thủy và 1 mẫu giếng khoan tại Trung tâm Y tế xã Định Liên bị nhiễm Asen vượt mức tiêu chuẩn cho phép từ 1,2 đến 4,5 lần.

Gần 10 năm trôi qua người dân vẫn đang từng ngày từng giờ sống trong phập phồng lo sợ, trông chờ biện pháp xử lý và nguồn nước sạch về tới thôn xóm. 

                               Thanh Tâm (TN&MT)